Rys historyczny i ważne wydarzenia 1970-1980
➢ przekazanie do eksploatacji w ZETO Wrocław mc. ODRA 1304 i publiczny pokaz zgodności programowej mc. ODRA 1304 z mc. ICL 1904 przeprowadzony z udziałem przedstawiciela ICL,
➢ uruchomienie seryjnej produkcji maszyn cyfrowych do przetwarzania danych ODRA 1304, A. Urbanek : „Jak powstawała…” - Pierwsze aplikacje [34]
➢ uruchomienie seryjnej produkcji nowej pamięci bębnowej ze wzmacniaczem zapisu i głowicą czytająco-piszącą o podwyższonej gęstości zapisu, opatentowanymi (patent P143045) rozwiązaniami elwrowskich konstruktorów (Witold Podgórski, Andrzej Mroczek) zastosowanymi w bębnie magnetycznym BW6 przejętym z warszawskiego Instytutu Maszyn Matematycznych, W. Podgórski : „Podwojenie gęstości” [35]
➢ wyprodukowanie serii informacyjnej kalkulatora TMK 204, Kalkulator TMK 204 [36]
➢ uruchomienie mc. ODRA 1204 w Al. Azhar University w Kairze Sprawozdanie z delegacji służbowej [37]
➢ uruchomienie seryjnej produkcji przełącznika kanałów TV-69,
➢ instalacja i uruchomienie mc. ODRA 1304 w GUS Warszawa,
➢ zatrudnienie w 1970 r. : 3315 osób,
➢ utworzenie w ELWRO Ośrodka Badawczo Rozwojowego Maszyn Cyfrowych (dyrektorem zostaje Bronisław Piwowar),
➢ uruchomienie i przekazanie do eksploatacji mc. ODRA 1204 w University of Dacca w Pakistanie Wschodnim (późniejszy Bangladesz), Sprawozdanie z delegacji służbowej [38]
➢ protest/zebranie załogi ELWRO-Serwis przeciwko odwołaniu dyrektora ELWRO-Serwis Jarosława Adamczyka i przeciwko planowanemu przez Zjednoczenie Mera przejęciu serwisu komputerów elwrowskich przez Centralę Techniczno Handlową Artykułów Biurowych - CTHAB (zajmowała się głównie serwisem maszyn do pisania),
➢ działania grupy pracowników ELWRO-Serwis (Marian Snowarski, Ignacy Strembicki, Bogdan Safader), na różnych szczeblach władz, uświadamiające koncentrację przez Zjednoczenie Mera produkcji i serwisu urządzeń komputerowych w Warszawie kosztem ELWRO i środowiska wrocławskiego, doprowadziły do odstąpienia od projektowanego przejęcia serwisu przez CTHAB, Pismo do Ministra Przemysłu Maszynowego [39]
➢ złożenie przygotowanego w wyniku działań grupy pracowników ELWRO-Serwis wniosku do Ministra Przemysłu Maszynowego via Zjednoczenie Mera o nadanie dla ELWRO uprawnień generalnego dostawcy urządzeń informatyki,
➢ opracowanie mc. ODRA 1325 (odpowiednik mc. ICL 1902/1903) do zastosowań w sterowaniu procesami technologicznymi,
➢ wykonanie i uruchomienie w Zakładzie Doświadczalnym dwóch prototypów maszyny cyfrowej III generacji ODRA 1305,
➢ wykonanie serii próbnej 8 mc. ODRA 1305,
A. Urbanek „Jak powstawała…” - System ODRA 1305
[40]
System ODRA 1305
[41]
➢ rozpoczęcie produkcji kalkulatorów ELWRO-105 L przy współpracy z firmą Busicom/Chori z Japonii w oparciu o kontrakt zapewniający dla ELWRO wyłączność produkcji i prawa sprzedaży w Europie, Sprawozdanie z delegacji służbowej [42]
➢ uruchomienie seryjnej produkcji nowego typu zespołów odchylania TZC,
➢ podpisanie protokołu w Moskwie (1.07.1971 r.) z udziałem przedstawicieli ELWRO (E. Bilski, Z. Wojnarowicz, J. Markowski) i IMM w sprawie współpracy technicznej w pracach nad mc. Jednolitego Systemu (RIAD) R-30,
E. Bilski, B. Piwowar „Okres maszyn cyfrowych RIAD”
[43]
Protokół z Moskwy
[44]
➢ decyzja Ministerstwa Przemysłu Maszynowego (20.11.1971 r.), w związku z opóźnieniami, o przekazaniu z IMM Warszawa do OBR ELWRO prowadzenia tematu RIAD (mc. R-30). Dyrektor OBR ELWRO Bronisław Piwowar zostaje z-cą głównego konstruktora maszyn cyfrowych jednolitego systemu w Polsce,
E. Bilski, B. Piwowar „Okres maszyn cyfrowych RIAD”
[45]
B. Piwowar „Wspomnienia…” – Otwarcie ELWRO na wschód – komputery RIAD
[46]
➢ instalacja w Politechnice Budapesztańskiej 4 sztuk mc. ODRA 1204, W Instytucie Elektrotechniki Politechniki w Budapeszcie [47]
➢ przekazanie mc. ODRA 1204 dla Szkoły – Elektroniczne Zakłady Naukowe,
➢ zatrudnienie w 1971 r. : 3510 osób,
➢ uzyskanie przez ELWRO uprawnień generalnego dostawcy w zakresie urządzeń informatyki (pismo Ministra Przemysłu Maszynowego nr GM/IV-0231-40/71 z dnia 13.01.1972 r.),
➢ powołanie Biura Generalnych Dostaw w ramach ELWRO-Serwis zarządzeniem dyrektora ELWRO nr 8/72 z dnia 28.02.1972 r., które zorganizowało sprawną działalność generalnych dostaw w zakresie :
- organizacji dostaw sprzętu informatyki,
- doradztwa i współpracy z odbiorcami,
- nietypową dla innych przedsiębiorstw działalność w zakresie organizacji ekspozycji, informacji, wydawnictw,
➢ utworzenie w krótkim czasie w Biurze Generalnych Dostaw :
- pracowni plastycznej : projekty i realizacja oprawy plastycznej udziału ELWRO w licznych krajowych, zagranicznych targach, wystawach, sympozjach itp.,
- pracowni graficznej : projekty i realizacja (sitodruk) materiałów reklamowych, promocyjnych, okazjonalnych,
- pracowni fotograficznej i audiowizualnej,
- redakcji materiałów informacyjnych, reklamowych, „Informatora dla użytkowników mc. ODRA”,
Powtarzalne ośrodki obliczeniowe - projekty [50]
- bazy poligraficznej-wydawnictwo dla odbiorców dokumentacji techniczno-ruchowej, dokumentacji oprogramowania, informatorów, materiałów informacyjnych, reklamowych,
Niektóre z prac Geta-Stankiewicza z pracowni graficznej :
przykład 1 [52]
przykład 2 [53]
przykład 3 [54]
➢ zatrudnieni w pracowni graficznej BGD Get – Eugeniusz Stankiewicz, Roman Kowalik wraz z innymi znanymi artystami plastykami (J. Aleksiun, St. Kors i inni) zainicjowali utworzenie „Studia 7” grupującego 7. artystów plastyków dla którego ELWRO w ramach mecenatu zapewniałoby udostępnianie warsztatu sitodrukowego, a ze strony „Studia 7” przekazywana byłaby dla Elwro część nakładu każdej pracy,
Pismo R. Kowalika i E. Stankiewicza
[55]
Żart na etacie
[56]
Studio 7 – program działalności - fragment
[57]
➢ wyprodukowanie 500. maszyny cyfrowej, którą była ODRA 1204,
➢ wykonanie serii próbnej mc. ODRA 1325,
➢ montaż w ELWRO mc. R-30 wg dokumentacji Instytutu z Erywania i z dostarczonych z ZSRR zespołów, części a następnie wystawienie nieuruchomionej mc. R-30 na Międzynarodowych Targach w Poznaniu,
➢ opracowanie (zespół pod kierownictwem Bogdana Kasierskiego), montaż, uruchomienie wg konstrukcji elwrowskiej mc. R-30 szybszej, dużo mniejszej od erywańskiej (ZSSR) z wykorzystaniem bazy elementowej, rozwiązań konstrukcyjnych i technologicznych jak w mc. ODRA 1305,
➢ powołanie Polsko-Czechosłowackiej Niestałej Grupy Roboczej RAMONA-RODAN ds. militarnego komputera RODAN, H. Stanek „Militarny sprzęt komputerowy…” – Niestała Grupa Robocza R-R. [58]
➢ przejęcie z CTHAB-u do pionu handlowego ELWRO (Biuro Generalnych Dostaw i Serwis), funkcji Krajowej Organizacji Technicznej Obsługi (KOTO) maszyn cyfrowych jednolitego systemu,
➢ zmiana nazwy przedsiębiorstwa, w ramach Zjednoczenia Mera, na Mera-Elwro,
➢ rozwój produkcji kalkulatorów, Seryjna produkcja kalkulatorów [59] Kalkulatory z ELWRO [60]
➢ zakończenie produkcji mc. ODRA 1204 (łącznie wyprodukowano 179 sztuk od 1967 r. z tego 114 sztuk wyeksportowano),
➢ Krajowe Biuro Informatyki (KBI) kieruje rozdzielnictwem komputerów i opracowuje zasady realizacji dostaw komputerów produkcji krajowej dla użytkowników, Dwuletni kroczący plan rozdziału komputerów i zasady realizacji dostaw [61]
➢ przedstawiane przez KBI sprawy nie zawsze pokrywają się z prawdą bądź stanem faktycznym, np. w sprawie cen na sprzęt informatyczny, Pismo KBI znak ZG – 4332/72 oraz uwagi WZE ELWRO [62]
➢ zatrudnienie w 1972 r. : 3955 osób, Produkcja globalna i zatrudnienie w latach 1970-1972 [63]
➢ uruchomienie seryjnej produkcji mc. ODRA 1305, A. Urbanek „Jak powstawała…” - Tajemniczy GEORGE [64]
➢ uruchomienie seryjnej produkcji mc. ODRA 1325, ODRA 1325 [065]
➢ wykonanie serii próbnej - 6 sztuk elwrowskiej wersji mc. R-30, R-30 [66]
➢ ukazanie się pierwszego numeru zakładowej gazety ELWRO,
➢ pokazanie, na wystawie maszyn cyfrowych jednolitowego systemu w Moskwie, elwrowskiej mc. R-30 różniącej się od opracowanej przez Instytut w Erywaniu,
➢ wizyta we wrześniu w ELWRO grupy 7 osób (w tym Gorszkow - doradzca Breźniewa oraz Łarionow - Główny Konstruktor mc. Jednolitego Systemu) z Moskwy i Erywania z udziałem Wiceministra Przemysłu Maszynowego Aleksandra Kopcia w sprawie odstępstwa ELWRO w mc. R-30 od ustaleń jednolitej polityki technicznej w zakresie maszyn cyfrowych. Minister A. Kopeć, nie zgadzając się z opinią Rosjan, pozytywnie ocenił zbudowanie przez ELWRO lepszej mc. R-30, E. Bilski, B. Piwowar „Okres maszyn cyfrowych RIAD” - Elwrowska mc. R-30 [67]
➢ uznanie elwrowskiej wersji mc. R-30 jako R-32,
➢ zakończenie produkcji mc. ODRA-1304, których wyprodukowano 90 sztuk od 1970 r., z tego 17 sztuk wyeksportowano,
➢ pobyty w Japonii inżynierów z ELWRO dla przygotowania produkcji licencyjnych kalkulatorów ELWRO 255 L, Sprawozdanie z delegacji służbowej [68]
➢ przeciętne zatrudnienie w 1973 r. : 4060 osób,
➢ mc. ODRA 1304 w Wietnamie – uruchomienie i przekazanie do eksploatacji zestawu ODRA 1304 w Komitecie Nauki i Techniki w Hanoi, Sprawozdanie z delegacji służbowej [69]
➢ dyrektorem naczelnym ELWRO zostaje Zbigniew Salamon ze Świdnicy,
➢ podział ilościowy maszyn cyfrowych i urządzeń na dostawy dla MON, na kompletację Biura Generalnych Dostaw i na eksport, Podział dla dostaw [70]
➢ mc. R-32 najszybsza maszyna cyfrowa spośród różnych mc. RIAD od R-20 do R-40, E. Bilski, B. Piwowar „Okres maszyn cyfrowych RIAD”- Porównanie różnych mc. RIAD [71]
➢ opracowanie i produkcja w ELWRO militarnych komputerów. Rozpoczęcie seryjnej produkcji komputera militarnego RODAN 10 kompatybilnego w pełni z ODRĄ 1325 w wykonaniu mobilnym dla potrzeb zautomatyzowanych systemów rozpoznania radiolokacyjnego, dowodzenia i kierowania, H. Stanek - „Opracowanie i produkcja militarnych komputerów” [72]
➢ kontynuacja produkcji i dostaw podzespołów radiowo-telewizyjnych, Rozliczenie 1974 r. i plan na 1975 r. podzespołów rtv [73]
➢ iinstalacja mc. ODRA 1305 w ośrodku obliczeniowym „Hutmen” – przedsiębiorstwa przetwórstwa metali nieżelaznych usytuowanego w pobliżu ELWRO, A. Urbanek „ Jak powstawała…” – ODRA 1305 w Hutmenie [74]
➢ podstawowy asortyment – wykonanie 1974 r. i plan na 1975 r. Podstawowy asortyment [75]
➢ uruchomienie seryjnej produkcji mc. R-32, Maszyna cyfrowa R-32 [76]
➢ szkolenie użytkowników maszyn cyfrowych w 1975 r. : 150 kursów, 3400 słuchaczy, Planowana ilość kursów [77]
➢ plan ELWRO-Serwisu uruchomienia u użytkowników w 1975 r. maszyn cyfrowych w ilości 149 szt. (w tym mc. z 1974 r.), zrealizowano w ilości 135 szt. - przyczyną były także nie przygotowane pomieszczenia użytkowników, Uruchomienia maszyn cyfrowych w 1975 [78]
➢ rozwój produkcji do 1975 r. Rozwój produkcji [79]
➢ opracowanie „Programu rozwoju i generalnych dostaw systemów komputerowych w WZE Mera-Elwro 1976-1980” z końcem 1975r. w Ośrodku Badawczo Rozwojowym ELWRO kierowanym przez Bronisława Piwowara i Andrzeja Zasadę. „Program …” opracował zespół składający się ze specjalistów z OBR-u i Biura Generalnych Dostaw ELWRO. Prace zespołu organizował Bogdan Safader kierujący Pracownią Prognozowania Rozwoju w OBR.
Skład zespołu (alfabetycznie):
- Krzysztof Frączek
- Thanasis Kamburelis
- Bogdan Kasierski
- Krzystof Konopacki
- Janusz Książek
- Stanisław Lepetow
- Barbara Maćkowiak
- Kazimierz Mazurkiewicz
- Józef Muszyński
- Bogdan Safader
- Edmund Szajer
- Adam Urbanek
Program zawierał:
- strategię rozwoju w dwu wariantach dla linii ODRA i dla linii RIAD,<.li>
- konfiguracje systemów bazowanych na komputerach R-32, ODRA 1305, ODRA 1325,
- specyfikacje ilościowe urządzeń i oprogramowania dla generalnych dostaw systemów komputerowych.
➢ zatrudnienie w 1975 r. : 4372 osoby,
➢ planowana produkcja wyrobów w latach 1976-1980 i wykonanie w latach 1974-1975, Projekt planu na lata 1976-1980 [81]
➢ utworzenie Centrum Komputerowych Systemów Automatyki i Pomiarów (CKSAiP) Mera-Elwro z połączenia Wrocławskich Zakładów Elektronicznych Mera-Elwro i Wrocławskiego Przedsiębiorstwa Pomiarów i Automatyki Elektronicznej Mera-Elmat – na stanowisko Dyrektora powołano Zbigniewa Salamona, Pismo okólne nr 1/76 [82]
➢ utworzenie Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Komputerowych Systemów Automatyki i Pomiarów Mera-Elwro z połączenia OBR MC Mera-Elwro i OBR PiAE Mera-Elmat – na stanowisko Dyrektora powołano Bronisława Piwowara,
➢ przyznanie nagród państwowych (zespołowych) I i II stopnia specjalistom CKSAiP Mera-Elwro za osiągnięcia, odpowiednio, w dziedzinie elektronicznych maszyn cyfrowych (opracowanie konstrukcji i technologii wytwarzania komputerów III generacji ODRA 1305, ODRA 1325 i R-32) i automatyki (współudział w opracowaniu systemu automatyki analogowej Intelektran),
➢ zakończenie dostaw z ELWRO dla linii produkcji stali w Hucie Katowice,
➢ uruchomienie produkcji kalkulatorów kieszonkowych ELWRO 440,
➢ uruchomienie produkcji kalkulatorów inżynierskich (biurkowe- ELWRO 180 i kieszonkowe – ELWRO 480),
➢ utworzenie Instytutu Komputerowych Systemów Automatyki i Pomiarów (IKSAiP) w miejsce zintegrowanego OBR Mera-Elwro i OBR PiAE Mera-Elmat (dyrektorem Instytutu zostaje Bronisław Piwowar), Organizacja Instytutu KSAiP [83]
➢ przewidywane wykonanie podstawowego asortymentu w 1977 r. i plan na 1978 r. Podstawowy asortyment produkcji [84]
➢ wyprodukowanie 1000. maszyny cyfrowej, którą była mc. R-32,
1959-1978 Tysiąc komputerów
[85]
Ruta Maćkowiak „Od UMC-1 do R-32”
[86]
S. Błaszkow „Z komputerami Mera-ELWRO w świat”
[87]
➢ niektóre z faz procesu produkcyjnego maszyny cyfrowej – fotoreportaż, J. Brudnowski, „Jak powstaje komputer” [88]
➢ wyprodukowanie stutysięcznego kalkulatora kieszonkowego,
➢ przekazanie do eksploatacji Celulozowni ROSHENTAL w NRD automatyzowanej przez Mera-Elwro,
➢ wykonanie serii informacyjnej (ok. 200 szt.) telewizyjnej video gry -TVG-10, Telewizyjna video gra [89]
➢ przekształcenie warsztatów szkolnych przy Elektronicznych Zakładach Naukowych na warsztaty przyzakładowe ELWRO, Przekształcenie warsztatów szkolnych [90]
➢ wykonanie w Instytucie KSAiP doświadczalnej serii elementów automatyki Intelektran S,
➢ produkcja aparatury fizykochemicznej i systemów pomiarowych w tym :
- nowej generacji przyrządów mikroprocesorowych : pehametr-jonometr, tlenomierz, konduktometr,
- monitor jakości wody Aquamer 52,
- zmodernizowany chromatograf gazowy N-504,
R.Gawlak „Szansa dla aparatury pomiarowej” [92]
➢ złoty medal na Międzynarodowych Targach w Zagrzebiu dla mobilnego mikrolaboratorium AW-11 (samochód dostawczy Nysa i przyczepa campingowa N-132 z Niewiadowa) z elwrowską aparaturą do badania jakości wody, Mikrolaboratorium mobilne AW-11 [93]
➢ zatrudnienie w 1978 r. (bez Instytutu KSAiP) : 5900 osób,
➢ 20-lecie ELWRO,
Schemat rodowodu ELWRO
[94]
Życzenia Wiceministra Przemysłu Maszynowego
[95]
➢ przekazanie do użytkowania międzyzakładowej przychodni specjalistycznej ELWRO przy ul. Ostrowskiego,
Zakładowa baza lecznicza
[96]
Budynek przychodni
[97]
➢ ustalenie dziedzin dla realizacji przez ELWRO generalnych dostaw systemów sterowania procesami technologicznymi :
- terowanie maszynami papierniczymi,
- wzorcowanie i legalizacja liczników energii elektrycznej,
- sterowanie technologią produkcji cementu,
➢ ekspozycja ELWRO na MTP-79, Przedmiot ekspozycji na MTP-79 [99]
➢ opracowanie programu wdrażania do produkcji urządzeń i systemów komputerowych dla diagnostyki medycznej, Realizacja polecenia służbowego nr 10a/79 [100]
➢ zagrożenie dla realizacji zadań ELWRO wiążące się z brakiem zabezpieczenia materiałowego i brakiem realizacji przez zakłady zjednoczenia MERA dostaw kooperacyjnych (drukarki, monitory, jednostki pamięci taśmowej) dla kompletacji systemów komputerowych, Uchwała nr 1/79 KSR [101]
➢ wykonanie i uruchomienie 2 prototypów procesora teleprzetwarzania danych PTD EC-8371.01 (odpowiednik IBM 3705) współpracującego z maszynami cyfrowymi jednolitego systemu, a także z mc. IBM, B. Piwowar „Wspomnienia…” - Zalążek sieci komputerowych…. [102]
➢ zakończenie produkcji mc. ODRA 1325 (łącznie od 1973 r. wyprodukowano 151 szt., z tego 24 sztuki wyeksportowano),
➢ opracowanie organów elektronicznych „Elwirka” przeznaczonych dla dzieci, Organy elektroniczne Elwirka [103]
➢ eksport mc. ODRA 1305 i mc. R-32,
➢ powołanie Polsko-Czechosłowackiej Niestałej Grupy Roboczej – RODAN 15 – rozpoczęcie opracowania komputera militarnego RODAN 15 (kompatybilny z mc. ODRA 1305), H. Stanek „Militarny sprzęt …”- Grupa robocza RODAN 15 [104]
➢ uruchomienie produkcji :
- procesów teleprzetwarzania PTD EC-8371.01 i rozpoczęcie dostaw podsystemów teleprzetwarzania (procesor, urządzenie transmisji danych, terminale),
- drukarek DK-278 do kalkulatora,
- mikrolaboratoriów mobilnych do kontroli/badania jakości wód,
- organów elektronicznych „Elwirka” dla dzieci oraz innych wyrobów,
Procesor Teleprzetwarzania Danych PTD EC-8371.01 [106]
➢ produkcja na rynek krajowy gry telewizyjnej TVG-10,
➢ podpisanie w Budapeszcie przez przedstawicieli Instytutu KSAiP (Jan Kurilec, Roman Gawlak) porozumienia o wielostronnej międzynarodowej współpracy naukowo-technicznej z udziałem ELWRO w dziedzinie budowy przyrządów do kontroli stopnia zanieczyszczenia środowiska naturalnego, Sprawozdanie z delegacji służbowej [107]
➢ kontrakt na dostawę dwumaszynowego systemu mc. R-32 dla kolei węgierskich MAV – Zahany, Sprawozdanie z delegacji służbowej [108]
➢ instalacja, obsługa, nadzór techniczny komputerów wyeksportowanych do Jugosławii :
- ODRA 1305 z urządzeniami teletransmisji – instalacja w ELEKTROPRIMORIE Rijeka,
- ODRA 1305 – obsługa techniczna w ELEKTRA Zagrzeb,
- R-32 – nadzór techniczny w VELEBIT Zagrzeb,
➢ realizacja kontraktu eksportowego na dostawę urządzeń sterowania procesem technologicznym w Zakładach Wapienniczych w Kerbali w Iraku, Polecenie służbowe nr 4/80 [110]
➢ zatrudnienie w 1980 r. : 5832 osoby Zatrudnienie w 1980 r. [111]